Elk jaar vieren we kerstmis op 25 en 26 december. Maar waar komt het woord kerst eigenlijk vandaan? En waarom vieren we het dan eigenlijk? Ga lekker onder de boom zitten en ontdek de etymologie van kerst (en Kerstmis)!
Kerst en Kerstmis zijn vernoemd naar Jezus Christus, de belangrijkste persoon uit het christelijke geloof. Tijdens de Middeleeuwen werd zijn in het Nederlands gespeld als Ihezus Kerst, en de benaming voor het feest is hier direct van afgeleid.
Kerst, en dus ook Christus, komt van het Griekse Χριστός (christos): de gezalfde. Het mis in Kerstmis verwijst top zijn beurt naar de mis die in de Katholieke kerk werd gehouden op de avond ervoor. De betekenis van kerstmis is dus letterlijk: de gezalfde mis. Je zou het ook het gezalfde feest kunnen noemen.
De benaming van Kerstmis verschilde in de Middeleeuwen nogal: volgens het Etymologisch Woordenboek zeiden we in 1236 bijvoorbeeld Kerstdach (kerstdag) als we over het feest spraken. Andere benamingen waren Kerstnacht en dus Kersmisse (kerstmis). Het woord duikt in 1719 pas los op als Kers in onze taal: “op den tweeden dagh van Kers”.
Leuk feitje: Katholieken en protestanten bakkeleiden vroeger graag hoe kerst nou genoemd moest worden. Katholieken hadden het doorgaans over kerstmis, terwijl protestanten het aankaartten als kerstfeest.
Waarom vieren we Kerstmis op 25 en 26 december?
Dit is waarschijnlijk uit praktische overwegingen: toen de Romeinse keizer Constatijn de Grote kerst in de vierde eeuw uitriep tot officiële christelijke feestdag, was men op de 25e van december toch al vrij vanwege de feestdagen der saturnaliën. De Romeinen noemden kerst toen waarschijnlijk Nātīvitās: de geboorte.
Vaak wordt aangenomen dat het samenvalt met de geboorde van Jezus Christus, maar dit is niet helemaal zeker. Door veel Christenen wordt 21 december als geboortedag genoemd. Anderen zeggen dat het waarschijnlijk rond Pasen was.
Nog een leuk feitje: Waar de kerstboom vandaan komt? Die komt van Germaanse culturen. Omdat zijn bladeren altijd groen blijven, was de spar rond het jaar 0 al een vruchtbaarheidssymbool bij Germaanse culturen. Zij zetten deze vermoedelijk ook bij hun huizen in de winter.
Meer etymologievoer: de magische betekenis achter sprookje
Wist je dat… de oude Germanen hun jaren vroeger in winters rekenden?