Hoewel wij tekenen associëren met schetsen of afbeelden, is zijn betekenis ook een handtekening zetten of karakteristiek zijn. Over een bezig woordbijtje gesproken! En dan is zijn oorspronkelijke definitie weer anders. Waar komt het woord tekenen vandaan?
De oorspronkelijke betekenis van tekenen is van een merkteken voorzien of een teken geven. Het duikt al op in het Middelnederlands, een taal die wij spraken rond de Middeleeuwen. De Etymologiebank heeft een oude zin voor je op georakeld: hebben wi desen brief doen tekenen met onsen cleinen sghele (hebben wij deze brief gemerkt met onze kleine zegel). Of wat dacht je van deze aloude zin uit 1265: Hi teekende, ende leidde op hoer Din goeden man (hij gaf een teken en leidde de goede man weg).
Een eeuw later kwam ook de meer gangbare synoniemen van tekenen op: schilderen of afbeelden. Nog één Middelnederlandse zin dan: ghetekent metten vingre sine in twee tafle maerberine (met zijn vingers getekend in twee marmeren platen) Ook leuk: hier kun je al een aloude vorm zien van onze huidige spellingsregels. Getekend was bijvoorbeeld ghetekent!
De etymologie van tekenen
Het is niet voor niets dat een teken geven een van de eerste definities van tekenen was. Tekenen is van oorsprong namelijk het werkwoord van teken (signaal, gebaar of goddelijke boodschap). Teken is een van de vroegst bewaarde woorden uit de Nederlandse taal. Als teican (teken, goddelijke boodschap) komt het sinds 901 al in het Oudnederlands voor!
Teken komt oorspronkelijk waarschijnlijk uit het Proto-Germaanse woord voor tonen of onderwijzen: Taiknōn of taikijan (hier is ook het Engelse teach uit verbasterd). Proto-Germaans is een gereconstrueerde taal die men aan het begin van de jaartelling in het noorden, westen en midden van Europa sprak. Dit ontwikkelde zich tot het Gotische taikn (teken, verschijnsel), het Oudhoogduitse Zeichan, het Oudfriese tēken en natuurlijk het Oudnederlandse teikan!
Leuk feitje: Het Engelse woord voor tekenen, to draw, vindt zijn oorsprong ook in het Proto-Germaans – maar dan van draganan (pakken, duwen). Het Nederlandse dragen is hierop gebaseerd.
Meer etymologievoer: de verbonden betekenis achter verweven
Wist je dat… we schilderij te danken hebben aan ridderbepantsering?