De betekenis van klauteren is: met inspanning klimmen. Klauteren gebruik je bijvoorbeeld om aan te geven dat je veel moeite hebt met het beklimmen van een berg. We hebben dit bijzondere woord waarschijnlijk te danken aan de klauwen van roofdieren (en aan klitten in je haar).
‘Die muer is soo steyl, opclouteren ick die niet en can’ (die muur is zo stijl, dat ik er niet op kan klauteren) is volgens het Etymologisch Woordenboek van de Nederlandse taal in 1550 het eerste gebruik van klauteren in de Nederlandse taal. In deze context betekende het gewoon beklimmen. Hoewel de betekenis achter klauteren nooit echt veranderde, waren we het er lange tijd niet over eens hoe we het spelden. Opclouteren werd eerst clauteren, klauwtert en klautren, voordat het uiteindelijk in 1667 klauteren werd.
Klauteren is van oorsprong een verbastering van het woord klauw (clawe in het Middelnederlands). Je kunt klauteren dus ook wel interpreteren als klauweren. Die extra -t komt waarschijnlijk dankzij de Duitse taal: zij zeiden in de Middeleeuwen kletteren als ze klauteren bedoelden. Kletteren is op zijn beurt een afleiding van Klette (klit, als klitten in je haar). In het Duits betekent klauteren dus letterlijk: zich als een klit moeizaam omhoog werken.
Leuk feitje: Tegenwoordig zeggen de Duitsers klettern als ze klauteren bedoelen. De Engelse vertaling is to clamber en het prachtige Franse woord voor klauteren is brouiller.
Klaveren en andere ouderwetse klautersynoniemen
Ken je het woord klaveren? Behalve een type kaart in een klassiek kaartendeck, werd het in het Middelnederlandse taal gebruikt als een synoniem voor klauteren. Klaveren betekende in die tijd ‘recht omhoog klimmen’ of ‘naar boven kruipen’. ‘Ic klaverden op al aen de wande’ (ik klauterde tegen de wand op), schreven we in de 16e eeuw. Hetzelfde geldt overigens voor het Duitse kletteren! Ook dit gebruikten we in die tijd als synoniem.
Zowel klaveren als kletteren kun je echter als een vergeten woord beschouwen. Beide zijn zo oud (en zo vergeten) dat ze niet eens meer genoemd worden als hedendaagse synoniem van klauteren of in het Van Dale-woordenboek.
Meer etymologievoer: de betekenis achter tekenen
Wist je dat… floreren vroeger ook gebruikt werd als synoniem voor letters versieren?