Hoofdafbeelding bij Gretig: etymologie en betekenis

Gretig: etymologie en betekenis

door

in

Gretig is een leuk woord. En zijn etymologie is nog leuker, want die leidt tot een vergeten stukje Nederlands.

Gretig is namelijk afgeleid van grete (ook wel gespeld als greyte). Dit woord wordt nu niet meer gebruikt, maar betekende in de 16e eeuw begerigheid. Het had in het Vroegnieuwnederlands (zo noemt men de overgang tussen Middel- en Nieuwnederlands) vooral een negatieve betekenis: iets overmatig graag willen. Het is verwant aan het werkwoord greten, wat staat voor irriteren of sarren.

De etymologie van gretig leidt waarschijnlijk afgeleid uit het Proto-Germaans, een reconstructie van de talen die men in de Oudheid in het noorden en midden van Europa sprak. Zij zeiden gerna (begerig, ijverig) en geron (verlangen). Via het Oudhoogduits is het later in onze taal gekomen.

Gretig is voor het eerst in 1565 in de Nederlandse taal vastgesteld als gretich. Ook toen betekende het al begerig of hebzuchtig. “…dat zijn volc zo gretich was om met de vianden eens te werc te comen” (dat zijn mannen er zo belust op waren om een keer met de vijanden slaags te raken), weet het Etymologisch Woordenboek van het Nederlands als zin op te orakelen.

Gretig kreeg in onze taal al snel een aantal interessante synoniemen en zelfs metaforische betekenissen. In 1582 gebruikten we greetigher al als met meer eetlust. En wat dacht je bijvoorbeeld van met greetige ooren (met wijd open oren)?

Leuk feitje: We waren het er in de 16e en 17e nog niet zo over uit hoe gretig moesten spellen. In een tijdspanne van honderd jaar schreven we het als gretich, greetigher, gretigh, greetig en zelfs gratig(h) of graetig(h). Gekke wij!

Meer etymologievoer: de etymologie achter onmiddellijk
Wist je dat… konijn komt uit een taal die nu niet meer bestaat?