Hoofdafbeelding bij Wat is de etymologie van planeet?

Wat is de etymologie van planeet?

Op onze eigen aardbol na, zijn de planeten in onze Zonnestelsel vernoemd naar Romeinse goden en godinnen. Waar het woord planeet zelf vandaan komt, is echter veel ingetogener. Trek je ruimtepak aan en ontdek de etymologie van pleneet.

Planeet betekent oorspronkelijk dwaler of zwerver. Het vindt zijn oorsprong bij het Oudgriekse plánḗtēs astéres, dat letterlijk dwaalsterren betekent. Later werd dit verbasterd tot simpelweg plánḗtēs (πλανήτης). De Grieken noemden planeten zo omdat ze zich, in tegenstelling tot sterren, verplaatsen aan de nachtelijke sterrenhemel.

Plánḗtēs (πλανήτης) is een afleiding van het werkwoord planãn (dwalen). De Oude Grieken gebruikten dit werkwoord oorspronkelijk als ze een zwervende kudde vee wilden aanduidden. Dat deze betekenis uitgegroeid is tot buitenaardse proporties, is wellicht een understatement.

Leuk feitje: Ook de Zon en de Maan werden in de Oudheid als planeet gezien. Het duurde tot 1610 totdat onze maan zijn huidige classificatie kreeg, toen de Italiaanse astronoom Galileo Galilei manen rondom Jupiter ontdekte.

Geschiedenis planeet in de Nederlandse taal

Planeet is vermoedelijk als leenwoord via het Latijnse planeta (die het koelbloedig overnamen van de Grieken) onze taal binnengeslopen. Hierbij bleef die oorspronkelijke betekenis gewaarborgd: planete betekende in 1240 dwaalster of planeet. Bijzonder: al in de 14e eeuw werd ruimte geassocieerd met astrologie. In 1351 schreef men volgens de Etymologiebank: Dat … van den VII planeten elc mensche heeft sine nature (elk mens heeft zijn karaktereigenschappen van de zeven planeten).

Uit dat statement blijkt ook dat men in 1351 op de hoogte waren van zeven planeten die om onze Zon draaien. Dit waren Mercurius, Venus, Aarde, Mars, Jupiter, Saturnus en onze eigen Maan. Deze waren allen sinds de Oudheid bekend, omdat ze zo helder waren, dat je ze met het blote oog kon zien. De Maan werd later uit dit rijtje geschrapt, en Uranus en Neptunus zijn respectievelijk pas sinds 1781 en 1846 ontdekt met behulp van telescopen.

Nóg een leuk feitje: Pluto, ontdekt in 1930, was tot 2006 de negende en verste planeet in ons zonnestelsel. Hoewel hij tegenwoordig gedegradeerd is tot dwergplaneet, heeft ‘ie toch vijf eigen manen, waarvan Charon de grootste is.

Meer etymologievoer: de virtuele herkomst van videospel
Wist je dat… mensen vroeger ook computers genoemd werden?