Op een heldere nacht zie je soms een prachtige straal aan wit aan de hemel: de melkweg. Maar wacht even, die bundeling aan sterren is toch niet écht naar melk vernoemd, toch? Nou… Pak er een glas bij en ontdek de etymologie van melkweg.
De Melkweg is van oorsprong vernoemd naar melk. Het is een letterlijke vertaling van het Latijnse via lactea (weg van melk). De Romeinen namen dit losjes over van het Oudgriekse kyklos galaktikos – cirkel van melk.
Galaktikos is in dit geval de tweede naamval bij γάλα (gala), melk. Oorspronkelijk zag men deze bundeling van sterren dus als een cirkel aan de nachtelijke hemel!
Melkweg in de Griekse mythologie
Noemden die Oude Grieken de Melkweg dan simpelweg zo vanwege zijn gelijkenissen met dat witte goedje dat uit koeien en veel andere zoogdieren komt? Absoluut. Maar zoals de Oude Grieken betaamt, komt er ook een stukje mythologie bij kijken.
Volgens de Grieken is het namelijk moedermelk, dat onze nachtelijke hemel siert. Oppergod Zeus had een buitenechtelijk kind opgewekt bij een gewone sterveling. De jongen kreeg de naam Herakles, beter bekend Hercules. Hercules was gezegd met een gigantische kracht. Toen Hera, de vrouw van Zeus, hem aan haar borst legde, zoog de jongen zo hard dat zelfs een godin pijn wist te doen. Halsoverkop duwde ze hem weg, waarop de straal melk die uit haar borst bleef spuiten, transformeerde tot wat wij nu kennen als de Melkweg. ‘
Leuk feitje: Het Engelse woord voor sterrenstelsel, galaxy, komt van het Griekse γαλαξίας (galaxias). Ook weer gebaseerd op die tweede naamval van melk. Milky Way is een van de vele sterrenstelsels. Moeten wij het eigenlijk niet gewoon melkstelsels noemen?
Melkweg in andere talen
Doordat de Romeinen in de Oudheid een groot deel van Europa onder hun hoede hadden, komt (een vertaling van) via lactea in een groot aantal talen terug. Zelfs in het oude Egypte associeerden ze het met melk. Al is het volgens hun ontstaan uit het goedje dat uit de uier van een hemelse koe vloeiden.
Toch zijn er ook culturen een andere kijk hadden op die strook van miljarden sterren. En hun namen zijn minstens zo fascinerend.
Enkele voorbeelden van Melkweg in andere talen:
- In Finland en enkele Baltische staten heet de Melkweg Linnunrata, de weg van de vogels. Dit komt omdat het ze in Scandinavië erachter kwamen dat vogels het pad van de Melkweg volgden terwijl ze migreerden naar het zuiden.
- In Zweden noemt men het Vintergatan; Winterstraat. Dit komt omdat de Melkweg tijdens de winter het beste zichtbaar is.
- In China noemen ze het Yínhéxì, de Zilveren Rivier, die aan de hemel stroomt.
- In Arabische talen noemen ze de Melkweg De weg van stro (Turks: Samanyolu). Dit komt uit de Armeense mythologie. De God Vagahn had stro gestolen van de Assyrische koning Barsham, en bracht dit tijdens een koude winter naar Armenië. Op de weg terug naar de hemelen, morste hij echter wat, waardoor het stro ’s nachts in de lucht te zien was.
- De Azteken (die oorspronkelijk uit Mexico kwamen) spraken over Mixcoatl, de Wolkenslang. Mixcoatl was tegelijkertijd hun God van de jacht en de oorlog. Volgens de geruchten heeft hij vuur uitgevonden terwijl hij de hemels ronddraaide.
Check zeker deze visuele weergave van het woord Melkweg in andere talen.
Nee, de naam Melkweg was van oorsprong niet metaforisch. De Oude Grieken predikten generaties lang dat het echt melk was, dat onze nachtelijke hemel sierde. Al spraken ze in andere landen van rivieren, stro en zelfs letterlijke Goden. Fascinerend, niet?
Wist je dat…
…ons woord voor computer alles te maken heeft met kerfstokken?
…planeet letterlijk staat voor zwerver?