Een ezelsbrug of ezelsbruggetje is een populaire manier om veel verschillende zaken tegelijkertijd te onthouden. Maar waarom noemen we het zo? En waar komt de vergelijking met ezels vandaan? Ik neem je mee naar de etymologie van ezelsbruggetje.
Het woord ezelsbruggetje komt sinds circa 1682 voor in onze taal, toen gespeld als Eeselsbrug. De term komt oorspronkelijk uit de wiskunde, en is een directe vertaling van het Latijnse ‘pons asinorum’ (brug van de ezels).
In die tijd verwees zo’n Eeselsbrug of pons asinorum metaforisch naar een handig hulpmiddel waarmee wiskundigen gemakkelijk iets konden onthouden, oplossen of bewijzen. Volgens de Etymologiebank uitte zich dit in een schematische zeshoek waar gemakkelijk informatie op weergegeven kon worden. Het gebruik van zo’n ezelsbruggetje was eigenlijk not done: wiskundigen die dit niet gebruikten, werden als meer capabel gezien.
Toen de Eeselsbrug bekend kwam te staan bij het grote publiek, veranderde de betekenis al snel naar ‘eenvoudige hulpmiddeltjes’.
Leuk feitje: Een ezelsbruggetje is een zogenoemde ‘Mnemotechniek’. Een Mnemotechniek is een manier om iets makkelijker te kunnen onthouden.
Ezelsbruggetje ontstond in de meetkunde
Dat ezelsbrug oorspronkelijk gebruikt werd door wiskundigen, is niet gek: de pons asinorum is een officiële regel (stelling) in de meetkunde. Het is oorspronkelijk bedacht door de grootvader van de meetkunde, Euiclides van Alexandrië. Hij stelde omstreeks 300 voor Christus dat “twee basishoeken van een gelijkbenige driehoek gelijk zijn”. Iets dat hij dus een ezelsbrug noemde!
Waarom hij dit een ezelsbrug noemde? De eerste verklaring is omdat zijn diagram letterlijk op een opengeklapte brug lijkt, maar veel geleerden zien de naam ook metaforisch, want deze vijfde stelling was een bruggetje naar de veel moeilijkere die zouden volgen. In zijn werk Elementen behandelde hij er bijna vijfhonderd.
Leuk feitje: In België staat het ezelsbruggetje synoniem aan de stelling van Pythagoras (A² + B² = C²), en verwijst het naar de hulplijnen die bij een bekend bewijs getekend moeten worden. Ook in Duitsland en Engeland komt het woord voor.
Waarom noemen we het juist een ezelsbrug?
Plinius de Oudere, schrijver van een van de best bewaarde Romeinse encyclopedieën, geeft een verklaring waarom juist de term ezelsbrug bekend ging staan als hulpmiddel om iets gemakkelijk te kunnen onthouden.
Hij schreef in de eerste eeuw na Christus dat ezels niet uit zichzelf het water durfden over te gaan. Maar als je een houten balk (of brug) plaatste waardoor ze het water niet meer konden zien, ging het ineens zonder moeite. Een zogenoemde ezelsbrug was dus een handige manier om deze dieren van A naar B te laten gaan.
Sinds het einde van de 18e eeuw wordt het ezelsbruggetje gebruikt zoals we het nu kennen: als een gemakkelijke manier om een reeks bij elkaar passende termen te onthouden. TVTAS is bijvoorbeeld een ezelsbruggetje om de volgorde van de Waddeneilanden in Nederland te onthouden. Het leuke is echter dat iedereen zijn of haar eigen kan maken. Pas je alleen wel op dat je het jezelf per ongeluk niet moeilijker maakt?
Wist je dat… koekeloeren vroeger alles met slakken te maken had?
Meer etymologievoer: de herkomst van pechvogel