De herkomst van woorden onderzoeken, heet ook wel etymologie. Maar hoe doe je dit eigenlijk? Kortom: hoe bepaal je de herkomst van een woord?
Kort gezegd: de herkomst van een woord is op verschrikkelijk veel manieren te verklaren, maar hierbij de drie meest voorkomende verbanden.
1. Door de bron van een woord
Veel woorden die we in het Nederlands gebruiken, vinden hun oorsprong in talen uit de Oudheid, zoals het Grieks, Latijn of het Oergermaans (een overkoepeling van talen in West-, Noord- en Midden-Europa). Deze woorden pikken we soms op door oude geschriften of van een andere taal (het Frans is van grote invloed geweest op het Nederlands), maar veel Oergermaanse woorden zijn langzaam geëvolueerd tot wat ze nu zijn.
Voorbeeld: Muziek gaat helemaal terug tot de Griekse mythologie. Dit woord is oorspronkelijk vernoemd naar de Griekse Godinnen van de zang, kunst en wetenschap, de Muzen. Oorspronkelijk betekent muziek: de kunst der muzen.
2. Door technologische of geschiedkundige ontwikkelingen
Soms is een woord populair geworden door een trend of gevormd door bepaalde ontwikkelingen in de geschiedenis. Nostalgie kwam bijvoorbeeld in onze taal tijdens de Industriële Revolutie, toen men meer en meer ging verlangen naar het vreedzame leven van vroeger.
Of wat dacht je van computer? Oorspronkelijk stond dit voor rekenen of een (menselijke!) rekenaar, maar door de noodzaak naar apparaten die moeilijke berekeningen voor ons konden doen, is het gevormd tot het handige hulpmiddel dat we nu kennen.
3. Door volksetymologie
Volksetymologie is het (verkeerd) interpreteren, opschrijven of uitspreken van een woord. Sommige woorden vormen zich puur door ons eigen taalgebruik. Soms spreken we een bepaald woord zo vaak op een bepaalde manier uit, dat we het na verloop van tijd hierop maar gaan aanpassen.
Dit is bijvoorbeeld de reden dat we sprookje zo schrijven. Door spellingsregels uit de 16e eeuw, moet je het eigenlijk als spreukje schrijven – maar doordat we het steevast anders uitspraken, is het sprookje gebleven.
Buiten dat zijn er nog meer specifieke redenen: zo pikten we ananas op van reisverslagen uit Zuid-Amerika. Naast deze site, is de Etymologiebank trouwens een fantastische databank voor alles dat met etymologie te maken heeft.
Meer leesvoer:
Waar komt het woord etymologie vandaan?
Voorbeelden van leuke etymologieën