Slim: betekenis en etymologie

De betekenis van slim is schrander, intelligent of vindingrijk. Dit houdt in dat je snel iets begrijpt of doet overkomen dat je snel iets begrijpt. Het duurde echter even voordat wij dit doorhadden. Vroeger stond slim namelijk voor… scheef.

Er zijn maar weinig woorden die zoveel van betekenis zijn gewisseld als slim. Bij zijn introductie aan het begin van de 14e eeuw stond slem(p) of slim voor scheef of schuin. Echt waar! Den mont ginc op ende stont slem, opward wide ontdaen (de muil ging open en stond scheef, wijd geopend naar boven). Later werd de betekenis van slim nog gekker: rond 1540 stond het zelfs voor verkeerd, slecht onoprecht of bedenkelijk. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de volgende zin: Datmen nu gaet deze slimme gangen (dat men nu deze verkeerde wegen bewandelt).

Het was pas in 1602 met dat zijn huidige betekenis naar boven kwam drijven: Sy zijn seer slim in coopmanschap met haer te drijven (Zij zijn heel vindingrijk om handel met haar te drijven).

Leuk feitje: In het Fries bleef deze negatieve betekenis behouden. Als een Fries ‘Dat is net sa slim’ tegen je zegt, dan betekent dit: dat is niet zo erg. Slim staat in dit geval voor erg of ernstig!

De etymologie van slim

Waar komt deze bijzondere ontwikkeling nou door? Nou, slim komt volgens de Etymologiebank oorspronkelijk uit het Oergermaans – een soort overkoepelende taal die men rond het jaar 0 in het noorden en westen van Europa kwam. Een van de woorden die zij in de mond namen, is slimba; schuin. Dit ontwikkelde zich tot slimb in het Oudhoogduits en slim in het Middelnederlands.

Scheef wordt sinds oudsher gezien als een tegenovergestelde van recht of goed, wat ervoor zorgde dat de definitie van slim zich langzamerhand ontwikkelde tot verkeerd of slecht. Bijzonder is dat dit zowel als het Nederlands als het Duits gebeurde (hier gingen ze van slimb tot schlimm; slecht, onaangenaam, kwaad).

De sprong naar vindingrijk of schrander lijkt dan best groot, niet? Nou, eigenlijk valt dat wel mee! Tegen het einde van de 16e eeuw gingen wij slim steeds meer met slechteriken en hun sluwe of gewiekste plannetjes associëren. De sluwe vos, die altijd een handig plannetje had om zijn prooi te pakken. Of beter gezegd: die vindingrijke of schrandere vos. Zo ontstond langzamerhand de huidige definitie van slim!

Nog een leuk feitje: Ook het Engelse woord voor slim, clever, heeft een bijzondere betekenisverandering ondergaan. Oorspronkelijk komt dit namelijk van het Oudengelse clivers: klauwen! De grondbetekenis van clever is hiermee: die het weet te pakken.  

Meer etymologievoer: de Duitse betekenis achter vernuftig
Wist je dat… planeet eigenlijk zwerver of doler betekent?