De letterlijke betekenis van charmant is sierlijk, bekoorlijk of leuk. Je noemt een persoon charmant als diegene aantrekkelijk met anderen omgaat. Een romantisch woord als deze kan natuurlijk alleen maar uit Frankrijk komen… en dat is in dit geval ook helemaal waar (al heeft het ook met magie en betoveringen te maken)!
Het eerste gebruik van dit sierlijke woord is meer dan 300 jaar geleden: in 1698 kenden wij charmant al onder de heerlijk wollige definitie bekoorlijk (aantrekkelijk). Zowel zijn spelling als betekenis zijn door de jaren heen helemaal niets veranderd.
Dit heeft met zijn buitenlandse roots te maken: zoals gezegd is charmant namelijk een leenwoord uit de Franse taal. Ook in Frankrijk stond het voor bekoorlijk. Gaan we echter een stapje terug, dan wordt de betekenis van charmant nog veel romantischer. Als iemand uit Parijs en omstreken je in 1550 charmant noemde, dan was je zelfs betoverend in omgang. Mooi hé?
De etymologie van charmant
Dat betoverend heeft alles te maken met de etymologie van charmant. Oorspronkelijk is dit namelijk gebaseerd op charme (eveneens een leenwoord uit het Frans). Hoewel charme en charmant gezellig tegelijk het Nederlands kwamen binnenwandelen in 1698, bestaat dit woord in Frankrijk al langer. Hier heeft het volgens de Etymologiebank echter een hele betekenisverandering ondergaan. Waar het in de 17e eeuw voor bekoring of aantrekkelijkheid stond, was het Oudfranse charme of carme in 1160 een toverspreuk of betovering.
Dit heeft op zijn beurt (ja, we gaan helemaal tot de bron) alles te maken met het aloude Romeinse Rijk. Het Latijn kent namelijk het zelfstandig naamwoord carmen, wat staat voor zang, lied, gedicht of profetische spreuk. Middeleeuwse schrijvers (die eigenlijk altijd in het Latijns schreven) associeerden carmen steeds meer met spreuken, en zo begon het ook voor betoverend of toverformule te staan. En toen de Fransen het toveren zat waren, gingen ze de mens zelf als betoverend (in omgang) zien.
Wat zijn het ook charmeurs, niet?
Leuk feitje: Heb jij een lucky charm (een geluksbrenger of talisman)? Ook dit woord dankt zijn betekenis ook aan de betoverende oorsprong van het Oudfranse woord charme. Vroeger zagen de Engelsen in een charm een magisch voorwerp dat slechtheid afwendt.
Meer etymologievoer: de heroïsche betekenis achter episch
Wist je dat… een sprookje eigenlijk een spreukje zou moeten heten?